Felç (İnme) Nedir?
Felç, tıbbi adıyla "inme" olarak bilinir ve beyne giden kan akışının kesilmesi veya azalması sonucu beyin hücrelerinin oksijensiz kalarak hasar görmesiyle ortaya çıkar. Bu durum, vücudun bir bölümünde veya tamamında hareket kaybı, konuşma bozukluğu ve bilişsel işlevlerde azalma gibi belirtilere neden olabilir. Felç, acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi bir sağlık sorunudur ve genellikle iki ana tipte sınıflandırılır: iskemik inme (beyin damarlarının tıkanması) ve hemorajik inme (beyin damarlarının kanaması). Felcin nedenleri çeşitlidir ve aşağıda detaylı olarak açıklanmıştır.
Felcin Başlıca Nedenleri
- İskemik İnme (Beyin Damar Tıkanıklığı): En yaygın felç türüdür ve tüm vakaların yaklaşık %85'ini oluşturur. Beyne kan taşıyan damarların pıhtı, yağ birikintileri veya diğer maddelerle tıkanması sonucu oluşur. Bu durum, beyin dokusunun oksijen ve besin alamamasına yol açar. İskemik inmenin alt nedenleri şunlardır
- Ateroskleroz (damar sertleşmesi): Kolesterol ve yağ birikintilerinin damar duvarlarında plak oluşturması ve kan akışını engellemesi.
- Kardiyoembolizm: Kalpten kaynaklanan pıhtıların beyin damarlarına ulaşarak tıkanıklığa neden olması; örneğin, atriyal fibrilasyon gibi kalp ritim bozuklukları buna yol açabilir.
- Küçük Damar Hastalığı: Beyindeki küçük damarların yüksek tansiyon veya diyabet nedeniyle hasar görmesi ve tıkanması.
- Diğer Nedenler: Kan pıhtılaşma bozuklukları, damar iltihabı (vaskülit) veya nadiren genetik faktörler.
- Hemorajik İnme (Beyin Kanaması): Daha az yaygın olmakla birlikte, genellikle daha ciddi sonuçlara yol açar. Beyin damarlarının yırtılması veya sızıntı yapması sonucu beyin içinde veya çevresinde kanama meydana gelir. Bu, beyin dokusuna baskı yaparak hasara neden olur. Hemorajik inmenin başlıca sebepleri şunlardır
- Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Kontrolsüz yüksek tansiyon, beyin damarlarının zayıflamasına ve yırtılmasına yol açabilir.
- Anevrizma: Beyin damarlarında baloncuk şeklinde oluşan zayıf noktaların patlaması.
- Arteriovenöz Malformasyon (AVM): Doğuştan gelen anormal damar yumaklarının kanaması.
- Kafa Travması: Kazalar veya darbeler sonucu beyin damarlarının hasar görmesi.
- Kan Sulandırıcı İlaçlar: Aşırı dozda antikoagülan kullanımı kanama riskini artırabilir.
Felç Riskini Artıran Diğer Faktörler
Felç oluşumunda doğrudan nedenlerin yanı sıra, bazı risk faktörleri de önemli rol oynar. Bunlar şunlardır: - Yaş: İleri yaş (özellikle 55 yaş ve üzeri) felç riskini artırır.
- Genetik ve Aile Öyküsü: Ailede felç veya kalp-damar hastalığı öyküsü bulunması.
- Yüksek Tansiyon: En önemli değiştirilebilir risk faktörüdür; damarlara sürekli baskı yaparak hasara neden olur.
- Diyabet: Kan şekerinin yüksek olması, damar yapısını bozarak inme riskini yükseltir.
- Yüksek Kolesterol: Damar tıkanıklığına yol açarak iskemik inme riskini artırır.
- Sigara ve Alkol Kullanımı: Damar sertleşmesi ve kan basıncını yükselterek felç olasılığını artırır.
- Obezite ve Hareketsiz Yaşam: Kalp-damar sağlığını olumsuz etkiler.
- Kalp Hastalıkları: Atriyal fibrilasyon, kalp krizi veya kapak hastalıkları gibi durumlar.
- Stres ve Düzensiz Beslenme: Sağlıksız yaşam tarzı, dolaylı olarak riski artırabilir.
Felçten Korunma Yolları
Felç, önlenebilir bir durumdur. Risk faktörlerini azaltmak için şu önlemler alınabilir: - Düzenli tıbbi kontroller yaptırmak (özellikle tansiyon ve kolesterol takibi).
- Sağlıklı beslenme (düşük yağ ve tuz içeren diyetler).
- Düzenli egzersiz yapmak ve kilo kontrolü sağlamak.
- Sigara ve aşırı alkolden kaçınmak.
- Stresi yönetmek ve yeterli uyku almak.
- Doktor önerisiyle kan sulandırıcı veya tansiyon ilaçlarını düzenli kullanmak.
Felç, erken müdahale ile tedavi edilebilir bir durum olduğundan, belirtiler (ani uyuşukluk, konuşma güçlüğü, baş dönmesi) fark edildiğinde hemen acil servise başvurmak hayati önem taşır. Unutmayın, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, felç riskini büyük ölçüde azaltabilir. |
